شوک به جهان؛ استالین از گور برخاست | مرگ طبیعی یا قتل نوالنی در زندان؟

 ظهر جمعه خبر مرگ ناوالنی مهم‌ترین مخالف ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه مانند یک بمب در سراسر جهان سروصدا به پا کرد. ناوالنی در زمان مرگ ۴۷ سال داشت و از سه سال قبل در زندان به سر می‌برد. او پیش از این یک بار در هواپیما مسموم شده بود. اما توانست جان سالم به‌در ببرد. ناوالنی پس از بهبود بار دیگر راهی روسیه شد و از راه نرسیده، به زندان رفت. او از دو ماه قبل در یکی از بدنام‌ترین زندان‌های روسیه محبوس بود. طبق اعلام روس‌ها ناوالنی روز جمعه برای پیاده‌روی رفته بود که ناگهان احساس بدحالی کرد و کمی بعد جان سپرد. خانواده ناوالنی و وکیل او این سناریو را نپذیرفته‌اند.

ناوالنی که بود؟

الکسی ناوالنی متولد روز چهار ژوئن سال ۱۹۷۶ در غرب منطقه مسکو بود. او در سال ۱۹۹۷ در رشته حقوق فارغ‌التحصیل شد و چهار سال بعد نیز مدرک خود را در رشته اقتصاد دریافت کرد. ناوالنی پیش از آنکه تبدیل به مخالف پوتین شود یک وبلاگ‌نویس روس بود که توانست طرفدارانی را دور خود جمع کند. او در آن زمان به انتقاداتی از فسادمالی در مسکو می‌پرداخت. در سال ۲۰۱۰ او بنیادی را برای مبارزه با فسادمالی در روسیه بنیان‌ گذاشت.او در سال ۲۰۱۳ از سوی دادگاه به حبس تعلیقی متهم شد. الکسی ناوالنی در سال ۲۰۱۴ تحت بازداشت خانگی قرار گرفت و از داشتن اینترنت منع شد. ناوالنی در سال ۲۰۱۳ نامزد شهرداری مسکو شد و مقام‌های روسیه نیز اجازه حضور او در عرصه رقابت را دادند. او در این انتخابات ۲۷ درصد آراء را به دست آورد و در جایگاه دوم قرار گرفت. این مرد سال ۲۰۱۶ اعلام کرد که قصد دارد در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۸ به عنوان رقیب پوتین فعالیت کند.کمیسیون انتخابات روسیه در ماه دسامبر سال ۲۰۱۷ الکسی ناوالنی را به دلیل محکومیت کیفری از نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری منع کرد.

در اوت سال ۲۰۲۰ ناوالنی که در آن زمان یک مخالف جدی پوتین بود، تا پای مرگ رفت. او ماده شیمیایی نوویچوک در سیبری و پیش از سوار شدن به هواپیما مسموم شد و وقتی در زمان پرواز هوشیاری‌اش را از دست داد،‌ اطرافیانش او را با هواپیما به برلین فرستادند. در آن زمان شانس زیادی برای زنده ماندن ناوالنی وجود نداشت. اما در نهایت او دوام آورد ودر بازگشت به روسیه دستگیر شد و حکم ۱۹ سال زندان را دریافت کرد.

او روز پنجشنبه برای آخرین بار از طریق تماس ویدئویی در دادگاه حضور پیدا کرده بود. این تصاویر که جمعه منتشر شدند، ناوالنی را سرحال و در حال شوخی با دیگران نشان می‌دهد.

واکنش‌ها به مرگ ناوالنی

واکنش‌ها به مرگ الکسی ناوالنی در سرتاسر جهان دیده شده است. مرگ ناوالنی همزمان با کنفرانس مونیخ اتفاق افتاد و همین موضوع باعث شد تا رهبران جهان در این اجلاس به بررسی اتفاق بپردازند. آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد ساعاتی پس از اعلام خبر درگذشت الکسی ناوالنی، خواستار انجام یک «حقیق کامل، معتبر و شفاف در مورد شرایط مرگ الکسی ناوالنی در زندان روسیه شد.

دیوید کامرون، وزیر خارجه انگلیس روز جمعه اعلام کرد که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه باید مسئول مرگ الکسی ناوالنی، منتقد روسی دانسته شود.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین روز جمعه مدعی شد که ولادیمیر پوتین مسئول مرگ الکسی ناوالنی، مخالف اصلی رئیس‌جمهور روسیه است.

بلینکن وزیرخارجه آمریکا مسئولیت مرگ ناوالنی را بر دوش پوتین انداخت و گفت این اتفاق نشان‌دهده ضعف و پوسیدگی قلب سیستمی است که پوتین ساخته. روسیه مسئول این امر است. سالیوان مشاور امنیت ملی امریکا هم گفت با توجه به سابقه زشت و طولانی دولت روسیه در آسیب رساندن به مخالفان خود سوالات واقعی و مسلمی در مورد آنچه اتفاق افتاده ایجاد شده است.

جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا نیز ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه را مسئول مرگ ناوالنی خواند. بایدن خاطرنشان کرد که خبر مرگ ناوالنی او را «متعجب» نکرده است. او همچنین با بیان اینکه مسکو درباره مرگ ناوالنی روایت خود را تعریف می‌کند گفت: اشتباه نکنید، پوتین مسئول مرگ ناوالنی است.

لیوبوف سوبول، متحد ناوالنی گفت که اگرچه مردم برای ادای احترام به ناوالنی در یادبود قربانیان سرکوب سیاسی دوران شوروی گل می‌گذاشتند، اما فضای سیاسی سرکوبگرانه به گونه‌ای است که هرگونه اعتراض خیابانی را برای شرکت کنندگان خطرناک می‌کند.

یولیا ناوالنایا، همسر الکسی ناوالنی که در کنفرانس امنیتی مونیخ در آلمان حضور داشتاز جامعه بین‌المللی خواست تا علیه انچه او رژیم وحشتناک روسیه خوانده مبارزه کنند. یولیا در مورد مرگ شوهرش گفت: نمی‌دانم باید این خبر وحشتناکی را که شنیده‌ایم باور کنیم یا نه. او گفت که ولادیمیر پوتین و دولت او بی وقفه دروغ می‌گویند.

اورسولا فون در لاین رئیس کمیسیون اروپا و معاونش جوسپ بورل در واکنش به درگذشت آلکسی ناوالنی رهبر مخالفان روسیه اعلام کردند که از هیچ تلاشی برای پاسخگو کردن مسکو دریغ نمی‌کنند.

اولاف شولتز، صدراعظم آلمان که کشورش در سال ۲۰۲۰ به طور موقت به ناوالنی پناهندگی اعطا کرده بود، مدعی شد که مرگ منتقد کرملین ماهیت دولت مسکو را آشکار می‌کند.

گری گاسپاروف، قهرمان و استادبزرگ اسبق شطرنج روسیه که حالا به مخالف کرملین بدل شده است، گفت پوتین سعی کرد تا ناوالنی را خیلی سریع و مخفیانه با سم بکشد اما ناکام ماند و حالا به‌آرامی و علنی او را در زندان به قتل رساند.

ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو نیز با اشاره به اینکه در صورت صحت خبر مرگ ناوالنی، روسیه باید به سوالات زیادی پاسخ دهد، مدعی شد: آنچه شاهد آن بوده‌ایم این است که روسیه هر روز بیشتر به حکومتی مستبد بدل می‌شود و سال‌هاست که از سرکوب برای ساکت کردن مخالفان بهره می‌برد.

فرضیه‌ها چیست؟

تنها فرضیه‌ای که از سوی مخالفان پوتین مطرح می‌شود، این است که کرملین تصمیم به حذف ناوالنی گرفته است. البته دوستان پوتین تاکنون واکنشی نسبت به این اتفاق نشان نداده‌اند. واقعیت این است که پوتین در آستانه یک انتخابات قرار دارد و هر چند نامزدهای رقیب از نزدیکان به کرملین به حساب می‌آیند اما زمان حساسی را می‌گذراند. بعید است که رئیس جمهور فعلی روسیه در آینده نزدیک کرملین را ترک کند و به همین خاطر ناوالنی با یک حکم طولانی زندان و در حالی که بنیادهایی که تاسیس کرده عملا فعالیتی ندارند، رقیبی برای پوتین تلقی نمی شوند. با این حال و در شرایطی که ناوالنی یک بار تا پای مرگ به وسیله سم رفته است، شانه خالی کردن از مرگ او برای مسکو سخت خواهد بود.

حشمت الله فلاحت پیشه نماینده سابق مجلس درباره مرگ ناوالنی می گوید: مرگ او تاریخ جنایات استالین در سیبری را زنده کرد. هر جای دنیا باشی نمی توانی نسبت به جنایت علیه منتقدان، بی تفاوت باشی. در آستانه انتخابات نمایشی پوتین،حتی زندانیان سیبری هم تهدید به شمار می آیند.